Ισλανδία: Ενας στους δέκα έχει εκδώσει βιβλίο

Η παγωμένη νησιωτική χώρα εκδίδει τα περισσότερα βιβλία και έχει αναλογικά τους περισσότερους συγγραφείς από κάθε άλλο κράτος στον κόσμο.

Υπάρχει μια ισλανδική παροιμία που λέει «ad ganga med bok I maganum» και μεταφράζεται «κάθε άνθρωπος κυοφορεί ένα βιβλίο μέσα στο στομάχι του». Για του λόγου το αληθές, η Ισλανδία διανύει τη δική της, παρατεταμένη λογοτεχνική Αναγέννηση. Η παγωμένη νησιωτική χώρα στα βόρεια του Ατλαντικού εκδίδει τα περισσότερα βιβλία και έχει αναλογικά τους περισσότερους συγγραφείς από κάθε άλλο κράτος στον κόσμο.

Με πληθυσμό 320.000 και σχεδόν 32.000 να είναι συγγραφείς - ήτοι ένας στους δέκα κατοίκους - πώς μετά η Ισλανδία να μην είναι η χώρα με το μεγαλύτερο κατά κεφαλήν ποσοστό έκδοσης και ανάγνωσης βιβλίων στον κόσμο; «Οι συγγραφείς τυγχάνουν σεβασμού στην Ισλανδία» σημειώνει στο βρετανικό δίκτυο BBC η Αγκλα Μαγκνουσντότιρ, επικεφαλής του νεότευκτου Κέντρου Λογοτεχνίας της χώρας, που προσφέρει κρατική υποστήριξη σε νέους ισλανδούς συγγραφείς.

«Εδώ οι συγγραφείς αμείβονται και μάλιστα ικανοποιητικά για το έργο τους. Πολλοί έχουν συνεργασίες με εκδοτικούς οίκους και έχουν και έναν σταθερό μισθό» σημειώνει η κυρία Μαγκνουσντότιρ, υπογραμμίζοντας πως «όλοι είναι ικανοί να γράψουν τα πάντα: ποίηση, παιδικά βιβλία, αστυνομικά διηγήματα, ερωτική λογοτεχνία και φυσικά μοντέρνα σάγκα».  Φαίνεται ότι οι Ισλανδοί ανέκαθεν ήταν λογοτέχνες. Από τον 9ο μ.Χ. αιώνα, που κατοικήθηκε μονίμως το νησί, οι πρώτοι άποικοι ανέπτυξαν ιδιαίτερα την προφορική παράδοση στο τρίπτυχο ποίηση, μουσική, χορός. Ηδη από τον 13ο αιώνα έκαναν την πρώτη τους εμφάνιση τα περίφημα ισλανδικά έπη, τα σάγκα (saga), δηλαδή η αφήγηση μυθικών και ηρωικών κατορθωμάτων από τους κατοίκους του νησιού.

«Είμαστε ένας λαός παραμυθάδων. Οταν πέφτει το σκοτάδι δεν έχουμε να κάνουμε τίποτε άλλο και γράφουμε ιστορίες» εξηγεί ο συγγραφέας Σόλβι Μπγιορν Σίγκουρντσον, που θεωρεί τον ρόλο των sagas εξαιρετικά σημαντικό για τη διαμόρφωση της ισλανδικής λογοτεχνικής ταυτότητας. «Ωστόσο, μετά την ανεξαρτησία μας από τη Δανία το 1944 έγινε η μεγάλη λογοτεχνική έκρηξη» σημειώνει ο ίδιος, αποτίοντας φόρο τιμής στον βραβευμένο με Νομπέλ Λογοτεχνίας το 1955 ισλανδό συγγραφέα Χάλντορ Λάξνες, τα βιβλία του οποίου είναι δημοφιλέστατα και πωλούνται παντού, από τα τουριστικά περίπτερα μέχρι τα επαρχιακά βενζινάδικα. «Οταν ο Λάξνες κέρδισε το Νομπέλ έβαλε την ισλανδική λογοτεχνία στον παγκόσμιο λογοτεχνικό χάρτη» καταλήγει ο κ. Σίγκουρντσον.

Αγαπημένο θέμα των νέων ισλανδών συγγραφέων είναι - ως είθισται και σε πολλούς ακόμη σκανδιναβούς συγγραφείς - το έγκλημα και οι αστυνομικές ιστορίες, ενώ πρόσφατα στο «παιχνίδι» μπήκαν και δύο καταστροφές που έπληξαν τη χώρα, μία φυσική και μία από ανθρώπινο χέρι: η «kreppa», δηλαδή η οικονομική κρίση και η χρεοκοπία του 2008 και η έκρηξη του ισλανδικού ηφαιστείου Εϊγιαφαλαγιοκιούλ.

Πλέον, ο επισκέπτης στην πρωτεύουσα της χώρας, το Ρέικιαβικ, πολύ συχνά θα δει ποιήματα ή σύντομα αφηγήματα γραμμένα από επίδοξους συγγραφείς ακόμη και στις... χαρτοπετσέτες που μένουν στα τραπέζια των υπαίθριων καφέ. Οι εκθέσεις βιβλίου είναι μείζον γεγονός στη χώρα ενώ ακόμη και τα... παγκάκια έχουν ένα σύστημα που μπορείς να «σκανάρεις» ένα barcode που είναι γραμμένο πάνω τους με το smartphone σου και να ακούσεις μέσω του τηλεφώνου μια ιστορία για όση ώρα κάθεσαι εκεί, χαλαρώνοντας !

Ολη αυτή η λογοτεχνική παραγωγή έχει και τα αρνητικά της, δηλαδή τον ανταγωνισμό ανάμεσα σε τόσο πολλούς φερέλπιδες λογοτέχνες. «Φυσικά αυτό το κύμα συγγραφής μπορεί να γίνει πολύ ανταγωνιστικό» σημειώνει η νέα συγγραφέας Κριστίν Εϊρικσκντότιρ, προσθέτοντας: «Ειδικά αν πρόκειται για άτομα σαν εμένα, που η μητέρα μου και ο σύντροφός μου είναι επίσης συγγραφείς πλήρους απασχόλησης. Οπότε, και για να μειωθεί κάπως ο ανταγωνισμός μεταξύ μας, αυτό που κάνουμε είναι να προσπαθούμε να εκδίδουμε τα έργα μας σε διαφορετικές χρονιές, για να μην πέσουμε ο ένας πάνω στον άλλον».

Η αγάπη των Ισλανδών προς τη λογοτεχνία είναι τόσο μεγάλη ώστε πριν από δύο χρόνια ο Θόρσταϊν Χάλγκριμσον, πρώην στέλεχος της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ισλανδίας, είχε τη θαυμάσια και φιλόδοξη ιδέα να ψηφιοποιηθεί ολόκληρη η ισλανδική λογοτεχνία και να διατεθεί ελεύθερη στο Διαδίκτυο.

Ο στόχος του σχεδίου, που ακόμη δεν έχει ευοδωθεί λόγω του τεράστιου όγκου των προς ψηφιοποίηση κειμένων, ήταν να «σαρωθούν» με την τεχνολογία scribe scanners τα περίπου 50.000 σύγχρονα λογοτεχνικά έργα της χώρας. Κατόπιν, το ειδικό ψηφιακό δανειστικό σύστημα θα επιτρέπει τη δωρεάν πρόσβαση σε ένα άτομο ανά βιβλίο κάθε φορά, λαμβάνοντας υπόψη τα συμφέροντα συγγραφέων και εκδοτών.  Αν τελικά το έργο ολοκληρωθεί, η Ισλανδία θα είναι η πρώτη χώρα που θα προσφέρει στους φιλομαθείς και στους φιλαναγνώστες ολόκληρη τη λογοτεχνία της στο Διαδίκτυο.