Ελενα Αντωνίου
Γεννήθηκα και έζησα τα πρώτα χρόνια της ζωής μου σε μία μικρή πόλη της Κωπαΐδας. Με την άπλα του κάμπου τριγύρω, απόλαυσα τη γνωριμία με τη φύση, την άνεση των ανθρώπινων σχέσεων και παραδόσεων και φυσικά το παιχνίδι. Στη συνέχεια μετακόμισα σε μία όμορφη γειτονιά των Αθηνών που ετοιμαζόταν για κηπούπολη, αλλά ακολούθησε την τύχη πολλών άλλων τσιμεντένιων περιοχών. Πάντως πρόλαβα να παίξω σε αλάνες, κι ευτύχησα να ζήσω την εμπειρία των παππουδογιαγιάδων και από τις δύο πλευρές, οπότε το παιχνίδι, το παραμύθι, οι νουθεσίες, οι παρηγοριές, τα καλοπιάσματα και τα μαλώματα ήταν σε καθημερινή διάταξη και διάθεση, και όχι πάντα με την ίδια σειρά.
Από παιδί μου άρεσε να φτιάχνω πράγματα με τα χέρια μου, να ζωγραφίζω και να διαβάζω πολύ. Εννοείται πως τα παραμύθια ήταν η αρχή.
Μεγαλώνοντας, με απορρόφησαν άλλες δραστηριότητες, αφού εργάστηκα για πολλά χρόνια σε εντελώς διαφορετικό τομέα. Όμως οι πρώτες αγάπες από ό,τι φαίνεται δεν ξεχνιούνται κι έτσι βρέθηκα με κάποιες αφορμές να γράφω τα δικά μου παραμύθια.
Έκανα μαθήματα εικονογράφησης με τον Σβετλίν Βασίλεφ στον Ιανό και με την Ελευθερία Ντέλλα στο Μικρό Πολυτεχνείο, για να λύσω αρκετές απορίες μου σχετικά με το πώς –με ποιους κανόνες δηλαδή– εικονογραφείται ή και δομείται ένα παραμύθι. Η εμπειρία αυτή με έκανε να σεβαστώ ακόμα περισσότερο την αξία που έχουν τα καλογραμμένα και όμορφα εικονογραφημένα παραμύθια για τα παιδιά.
«Η μικρή συκιά του βράχου και το μαγικό δαχτυλίδι της νεράιδας» είναι το πρώτο παραμύθι που γράφω και εικονογραφώ η ίδια.
1. Όταν ήσασταν μικρή σας διάβαζαν παραμύθια; Ποιο είναι το πρώτο παραμύθι που θυμάστε;
‘Οταν ήμουν μικρή μου διάβαζαν, αλλά και μου έλεγαν πολλά παραμύθια. ‘Ημουν τυχερή γιατί γνώρισα και τις δύο μου γιαγιάδες και ήταν μέσα στην οικογενειακή καθημερινότητα η αφήγηση ιστοριών-παραμυθιών. Επίσης, οι γονείς μου ήταν άνθρωποι που αγαπούσαν το βιβλίο και είχαμε καλή και οργανωμένη βιβλιοθήκη και με παιδικά βιβλία.
Το πρώτο παραμύθι που θυμάμαι είναι τα τρία γουρουνάκια.
2. Ποια είναι η λέξη ή φράση που λέτε πιο συχνά;
2. Ποια είναι η λέξη ή φράση που λέτε πιο συχνά;
Δύο φράσεις: «Δεν πειράζει» και : «λίγο πιό σιγά»=εννοώντας πιό χαμηλά ο τόνος της φωνής ή η ένταση σε ραδιόφωνο κλπ.
3. Τι σας κάνει να μην κοιμάστε το βράδυ;
Κοιμάμαι τα βράδια. Είμαι ήρεμη συνήθως. Αυτό έχει κατακτηθεί μετά από πολλή «εσωτερική» δουλειά. ‘Ολα γίνονται για κάποιον λόγο. Είτε οι επιτυχίες, είτε οι καθυστερήσεις, είτε οι αποτυχίες. Κάποιο μάθημα παίρνουμε πάντοτε.
Εύχομαι να μπορέσουμε οι άνθρωποι να συνειδητοποιήσουμε τη σπουδαιότητα της ζωής και να ζήσουμε ειρηνικά. Αυτό είναι μία σταθερή σκέψη κι ευχή μου.
4. Ποια φράση θα θέλατε να έχουν υπογραμμίσει ή αποτυπώσει, όλα τα παιδιά στο βιβλίο σας;
4. Ποια φράση θα θέλατε να έχουν υπογραμμίσει ή αποτυπώσει, όλα τα παιδιά στο βιβλίο σας;
«Το μόνο που μετράει είναι η δύναμη που κουβαλάμε μέσα μας». Στην ουσία, όλο το παραμύθι μου κι όσο εξελίσσεται η ιστορία, υποστηρίζει ακριβώς αυτή την φράση.
5. Διαδίκτυο και κονσόλες παιχνιδιών κατακτούν χώρο στη ζωή των παιδιών, με αφηγήσεις που έχουν σχέση με την ταχύτητα, τον περιορισμένο αριθμό ζωών, τον ανταγωνισμό. Ενας στο τέλος θα νικήσει. Πόσο τοξικό είναι αυτό;
Μπορεί να γίνει πολύ τοξικό, εάν η μόνη διασκέδαση τους και «εξωσχολική» δραστηριότητά τους είναι αυτή. Προφανώς όλα χρειάζονται. Και είμαι σίγουρη ότι ως ένα βαθμό εξελίσσουν τα παιδιά προς το μέλλον. Όμως χρειάζεται μέτρο. Υποστηρίζω ότι οι δραστηριότητες που έχουν να κάνουν με τη φύση, την επικοινωνία και δράσεις με όλες τις κοινωνικές και ηλικιακές ομάδες, τα αθλήματα, η ευαισθητοποίηση σε θέματα περιβάλλοντος, η αγωγή, οι τρόποι συμπεριφοράς και πολλά άλλα, είναι αυτά που πλουτίζουν τον χαρακτήρα και τη φύση του κάθε παιδιού.
6. Ποια είναι η αγωνία σας όταν ολοκληρώνετε μια ιστορία και πριν αρχίσετε την επόμενη;
Δεν έχω αγωνία όταν ολοκληρώνεται κάτι. Αγωνία έχω αρκετές φορές στη διάρκεια της διαδικασίας. Κυρίως στην εικονογράφηση όπως και στη ζωγραφική. ‘Οταν έχω κάτι πολύ συγκεκριμένο στο νού μου και προσπαθώ να το αποτυπώσω όπως το έχω σκεφτεί. ‘Οταν κάτι έχει ολοκληρωθεί, έχει ολοκληρωθεί. Είναι Αυτό. Είναι πλήρες.
7. Ποια εσωτερική επιταγή καλύπτετε μέσα από τα παραμύθια, που δεν τη βρήκατε σε κάποιο άλλο λογοτεχνικό είδος για να υπηρετήσετε;
7. Ποια εσωτερική επιταγή καλύπτετε μέσα από τα παραμύθια, που δεν τη βρήκατε σε κάποιο άλλο λογοτεχνικό είδος για να υπηρετήσετε;
Μα, είναι κάτι που προέκυψε ή προκύπτει. Δεν το προκαλώ. Θέλω να πώ, δεν ήταν η πρόθεσή μου να γράψω το παραμύθι. Συνέβη. Υπήρξε ένα γεγονός που προκάλεσε τη δημιουργία του παραμυθιού.
Γράφω κείμενα πολλά χρόνια. Πάντοτε έγραφα. Και ποίηση. Και πεζά. Απλά δεν έχει εκδοθεί κάτι από αυτά προς το παρόν.
Το παραμύθι θέλησα να το «μοιραστώ», για την φράση την οποία σας είπα πιό πάνω.
8. Ο Ρώσος θεωρητικός Βλαντιμίρ Προπ έχει καταγράψει τις 31 λειτουργίες των παραμυθιών. Μία από αυτές είναι και ο μαγικός βοηθός που λαμβάνει ο ήρωας. Θεωρείτε ότι τα μαγικά μέσα είναι απαραίτητα για την εξέλιξη της ιστορίας;
8. Ο Ρώσος θεωρητικός Βλαντιμίρ Προπ έχει καταγράψει τις 31 λειτουργίες των παραμυθιών. Μία από αυτές είναι και ο μαγικός βοηθός που λαμβάνει ο ήρωας. Θεωρείτε ότι τα μαγικά μέσα είναι απαραίτητα για την εξέλιξη της ιστορίας;
Αν εξυπηρετούν την ιστορία, ναί. ‘Ισως γιατί δεν είμαστε έτοιμοι να δεχτούμε ότι όλα αυτά τα «μαγικά», μόνο μαγικά δεν είναι, αλλά συμβάντα τα οποία δεν μπορούμε να εξηγήσουμε αλλιώς. Τα παιδιά έχουν ανεπτυγμένη φαντασία, για όλα όσα δεν μπορούν να εξηγήσουν. Είναι ο κόσμος «μαγικός». Μία δυσκολία μπορεί να ανατραπεί. Ένα δυσάρεστο γεγονός μπορεί να πάρει άλλη τροπή και να φέρει τον ήρωα σε θέση σωστή στην καρδιά και στην εντιμότητα των παιδιών. Ο μαγικός βοηθός που λέτε, είναι το χέρι βοήθεις που θέλει ο ήρωας κάποια στιγμή που δυσκολεύεται. Γιατί τόσο μπορεί μέχρι εκείνη τη στιγμή. Τα παιδιά αναγνωρίζουν το «τόσο μπορεί» του ήρωα. Και θέλουν τόσο πολύ να πάρει βοήθεια για να πάει την ιστορία πιό κάτω.
9. Οι συγγραφείς των παραμυθιών, πώς πρέπει να αντιμετωπίζουν τα παιδιά;
Νομίζω, όπως και τους μεγάλους. Με ειλικρίνια, εντιμότητα, θάρρος και χιούμορ. Ε, εντάξει. Και υπομονή.
Αντιλαμβάνονται όλα τα παραπάνω τα παιδιά. Και ανταποκρίνονται ανάλογα.
10. Το παραμύθι πώς οφείλει να προσεγγίζει την πραγματικότητα, μέσω της φαντασίας;
10. Το παραμύθι πώς οφείλει να προσεγγίζει την πραγματικότητα, μέσω της φαντασίας;
Με σωστές λέξεις. Με σαφείς έννοιες. Με επεξηγήσεις όπου χρειάζεται. Με μικρές «χρωματιστές» λεπτομέρειες. Με σύντομες προτάσεις. Με πολύ προσεκτική εικονογράφηση.
Να το πώ όμως και λίγο διαφορετικά. Εάν μπορούμε να είμαστε συνδεδεμένοι με το «μικρό παιδί» που όλοι φέρουμε μέσα μας, εάν μπορούμε να σκύψουμε πάνω σε αυτό το παιδί και θυμηθούμε πώς είμασταν, τί νιώθαμε, τί θέλαμε σε εκείνη την ηλικία, έρχονται οι απαντήσεις ευκολότερα. Θέλει ένα «άνοιγμα» στην παιδική εποχή μας.
11. Τα παραμύθια μπορούν να αλλάξουν τον κόσμο;
Ο κόσμος αλλάζει ούτως ή άλλως. Τα πάντα είναι αλλαγή. Ροή. Απλά τα παραμύθια μπορούν να ενισχύσουν τις θετικές ποιότητες των παιδιών. Κι επειδή διαβάζονται στις τρυφερές ηλικίες, έχουν τη δύναμη να εδραιώσουν αρετές και τρόπους σκέψεις. Κι έτσι να επιλέξουν μεγαλώνοντας, η ζωή τους να ρέει αρμονικά. Ο κόσμος να εξελίσσεται φυσικά. Επιλέγω το ρήμα εδραιώνω ακριβώς γι αυτόν τον λόγο.
12. Ποια είναι τα επόμενα σχέδιά σας;
Σχετικά με το παραμύθι, σχεδιάζω να έρθω σε επαφή με ελληνικά σχολεία στο εξωτερικό και να το προτείνω για τους μαθητές τους. Είναι ένα παραμύθι που φέρει και την ελληνική παράδοση και φύση στις σελίδες του, διαβάζεται ευχάριστα , αλλά ταυτόχρονα μεταφέρει και ένα συνολικό μήνυμα για τα παιδιά και τους πολίτες του κόσμου. Κι επίσης, αυτή τη στιγμή μεταφράζεται στα αγγλικά. Με ενδιαφέρει να κυκλοφορήσει και έξω από την Ελλάδα.
13. Tί θα λέγατε στον κόσμο ότι αντιπροσωπεύει η παιδική λογοτεχνία;
Αντιπροσωπεύει το απλό, αλλά όχι το απλοϊκό. Γι αυτό και είναι αγαπητή.
Είναι το πρώτο μου, γι αυτό και με δυσκόλεψε όσο χρειαζόταν. Μπορώ να πώ ότι ήταν μία διαδικασία που πήρε πολύ περισσότερο χρόνο απ’ό,τι πίστευα και κόστισε πολλαπλάσια απ’όσο φανταζόμουν.
15. Τί θα λέγατε στους μικρούς αναγνώστες σας που περνούν δύσκολα λόγω της γενικότερης οικονομικής και μάλλον κοινωνικής κρίσης;
Δύσκολο αυτό που θα πώ, αλλά οι δυσκολίες πλάθουν χαρακτήρες. Θα έλεγα να αγαπούν πολύ τον εαυτό τους. Και να αγαπούν τους γύρω τους. Γονείς, φίλους, δασκάλους, γείτονες. Να φέρονται στον εαυτό τους και στους άλλους με τον καλύτερο τρόπο. Να έχουν εμπιστοσύνη και να μην το βάζουν κάτω στις δυσκολίες. Υπάρχει πάντοτε η επιλογή και πάντοτε η ευκαιρία για κάτι καλύτερο. Δεν είναι πάντοτε εύκολο. ‘Οταν κατακτούν κάτι με δυσκολία, η ικανοποίση είναι μεγαλύτερη. Να μαθαίνουν όσα περισσότερα μπορούν. Να παρατηρούν προσεκτικά το περιβάλλον τους. Να είναι ανοιχτοί στο θετικό. Να δημιουργούν τις ευκαιρίες για παιχνίδι, χαρά και γέλιο. Και να προσέχουν.
16. Τί πιστεύετε για την εξέλιξη της τεχνολογίας (ebooks) και πόσο σας επηρεάζει;
Αν και εγώ είμαι παραδοσιακή και αγαπώ το βιβλίο ως βιβλίο, θέλω να το αγγίζω να το μυρίζω να το ξεφυλλίζω, να νιώθω την ποιότητα του χαρτιού, να βλέπω την εκτύπωση κλπ, μπορώ να πώ ότι εκτιμώ τα ebooks. Κι αυτό γιατί μου δίνει τη δυνατότητα να έχω μαζί μου βιβλία σε ταξίδια χωρίς να έχω το αντίστοιχο βάρος.
Στο σπίτι μου όμως διατηρώ βιβλιοθήκη. Και σε βιβλιοπωλεία κάθομαι αρκετές ώρες ειδικά εάν υπάρχει η δυνατότητα να κάτσω και να ψάξω με την ησυχία μου το βιβλίο που με ενδιαφέρει.
17. Τί είναι αυτό που χάνουμε μεγαλώνοντας και η απώλεια του μας στερεί κάτι από τη ζωή;
Αυτό που χάνουμε ή νομίζουμε ότι χάνουμε είναι η αθωότητα. Μας στερεί την έντιμη επικοινωνία με κάποιον άλλον. Και στο τέλος μας στερεί την αποδοχή για εμάς και τον άλλον. Δηλαδή την αγάπη.
Στην βάση μας, στο κέντρο μας, στον πυρήνα μας παραμένει. Αλλά για να ξεσκεπαστεί με όσα της έχουμε φορέσει τα χρόνια που ζούμε, θέλει πολλή επίπονη προσπάθεια.
18. Τί είναι το πιο σημαντικό που σας έχουν μάθει τα παραμύθια;
Μου έμαθαν να επιλέγω τί διαβάζω. Και έτσι, να απολαμβάνω την ανάγνωση. Τη διαδρομή από την αρχή έως το τέλος της ιστορίας.
19. Ποιό ήταν το αγαπημένο σας παιχνίδι;
Σαν παιχνίδι; οι κούκλες μου, οι ξυλομπογιές μου για να ζωγραφίζω κι ένα παιχνίδι με κύβους που είχαν ζωγραφισμένες όλες τις πλευρές τους και ανάλογα με το στήσιμο εμφανιζόταν μιά διαφορετική ολοκληρωμένη εικόνα.
Αν ρωτάτε πώς μου άρεσε να παίζω, τότε θα σας πώ με τους φίλους μου που σκαρώναμε σκανταλιές, αλλά η καλύτερη παρέα μου ήταν με τον αδελφό μου και με τα σκυλιά μας. Περνάγαμε απίθανα.
20. Ποιά ανάγκη σας έκανε να αρχίσετε να γράφετε παραμύθια;
Δεν έχω την παραμικρή ιδέα.
21. Πώς μπορεί κάποιος να πιστέψει σήμερα στα παραμύθια, όταν όλα τον σπρώχνουν σ’ έναν ωμό ρεαλισμό; Όλοι μιλούν πια γι’ αυτόν το ρεαλισμό;
Είναι σαν να με ρωτάτε γιατί συνεχίζουμε να περιμένουμε κάθε χρόνο τον ‘Αγιο Βασίλη.
Δεν χρειάζεται να πιστέψει στα παραμύθια. Ας τα διαβάσει απλά. Ας απολαύσει την ανάγνωση. Και αν νιώσει κάτι, τότε ένα μικρό παιδί μέσα του παραμένει ενεργό. Αν δεν νιώσει κάτι, δεν πειράζει. Ίσως την επόμενη φορά. Ποιός ξέρει.
22. Γιατί τα παραμύθια πρέπει να έχουν πάντα ευτυχισμένο τέλος ή, έστω, ν’ αφήνουν ένα αίσθημα λύτρωσης;
Και γιατί όχι; Αλλά ας μην πούμε «πρέπει». Δεν «πρέπει». Το παραμύθι είναι μία ιστορία. Μία αφήγηση. Τις περισσότερες φορές μεταφέρει ένα μήνυμα. ‘Αλλες φορές νουθετεί. ‘Αλλες φορές διασκεδάζει. ‘Αλλες φορές εξιστορεί με πιό απλά λόγια κάτι που είναι δυσνόητο στα παιδιά. Και χίλια δυό άλλα. Νομίζω πως τα παιδιά από μόνα τους αγαπούν τη θετική στάση. Βλέπουν τον κόσμο όμορφο. Το ευτυχισμένο τέλος ή το αίσθημα λύτρωσης ακουμπάει την ψυχική και φυσική τους διάθεση. Δεν καταλαβαίνω γιατί θα χρειαζόταν να τελείωναν με κάτι αρνητικό.
23. Αν η ελληνική κρίση ήταν παραμύθι, τι τίτλο θα είχε και πώς θα εξελισσόταν;
Θα είχε τίτλο : «Πιάσε την τσάπα» ή «ώρα για τσάπινγκ» . Είναι δική μου χιουμοριστική έκφραση και ας με συγχωρέσουν οι εκπαιδευτικοί ή οι λόγιοι. ‘Εχουμε κακομάθει στα εύκολα και στο να βολευόμαστε. Το «πιάσε την τσάπα», το λέω συμβολικά. Δηλαδή, για να βγάλεις τα ζιζάνια από έναν κήπο, θέλει πολύ σκάψιμο, άρα τσάπα. Τί κάνουμε εμείς: Καλούμε έναν κηπουρό. Κάνει τη δουλειά και πληρώνουμε. ‘Αν την έκανε σωστά θα έχουν τελειώσει τα ζιζάνια. ‘Αν δεν την έκανε σωστά , θα ξαναβγούν τα ζιζάνια.
Σίγουρα δεν θα ξέρουμε τί ακριβώς έχει γίνει. Την ευθύνη την αποδίδουμε σε αυτόν που πληρώσαμε.
‘Αν θέλουμε να συνειδητοποιήσουμε πόση δουλειά χρειάζεται αυτό, πόσο κόπο, τότε ας πιάσουμε την τσάπα για να βγάλουμε τα ζιζάνια από τη ρίζα. Να λερωθούν και να πονέσουν χέρια, πόδια, μέση. Να μπει σε λειτουργία το μυαλό να σκεφτεί καλύτερο τρόπο για να γίνει η δουλειά. Και να μπορέσουμε στη συνέχεια να παρακολουθούμε την εξέλιξη ώστε να μην ξαναβγουν τα ζιζάνια. Και αφού ξέρουμε τί χρειάζεται, μετά μπορούμε να ξέρουμε τί ακριβώς να ζητήσουμε και από τον κηπουρό. ‘Ομως να το έχουμε παιδέψει λιγάκι.
Με λίγα λόγια: Nα αναλάβουμε την ευθύνη που μας αναλογεί και να μην περιμένουμε κάποιον άλλον να κάνει τη βρωμοδουλειά για εμάς.
Και η εξέλιξη, θα ήταν θαυμάσια. Πιστέψτε με.
Συμπληρώστε τα παρακάτω...
Αταξίες : παρεάκι, γέλιο, σκανταλιές.
Βαλίτσα: ταξίδι.
Γεννήθηκα: Μάιο και αγαπώ το τέλος της άνοιξης και την αρχή του καλοκαιριού. Από τότε και για πάντα.
Δράκος: πράσινο, φωλίδες, φύλακας, φωτιά.
Ελπίδα: λευκό, φως.
Ζαχαρωτά: Hansel & Gretel
Ήρωες: Για κάποιον λόγο σκέφτηκα αυθόρμητα τους μικρούς ‘Ηρωες που διάβαζα μικρή. Μετά ήρθαν και άλλοι. Ας μείνω στους πρώτους.
Θεός: Η δύναμη μέσα μας.
Ιστορία: ‘Οσο και αν διαβάζω, όλο και κάτι νέο ανακαλύπτω, προσέχω ή μαθαίνω.
Καθημερινότητα: Ευχαρίστηση. Ξύπνησα και πάλι και είμαι καλά και ενεργή. Υπενθυμίζω στον εαυτό μου να αποφεύγω την μονοτονία, τη ρουτίνα. Να είναι η κάθε ημέρα καινούργια, ουσιαστική και πλήρης. Με όσα φέρει. Κάτι λίγο διαφορετικό κάθε ημέρα, την κάνει ενδιαφέρουσα, πλούσια και όμορφη.
Λάθη: Χωρίς αυτά, δεν υπάρχει εξέλιξη και πρόοδος. Παραδοχή.
Μπαούλο: γεμάτο θησαυρούς και ιστορίες με πειρατές.
Ξαφνιάζομαι: κάποιες φορές, ακόμα και τώρα, με την ομορφιά της φύσης.
Παιχνίδια: νομίζω πως είναι ο πιό έξυπνος τρόπος για να μαθαίνουμε πώς να ζούμε.
Ρομπότ: το μόνο που δεν κάνει λάθη από επιλογή του και το μόνο που δεν μπορεί να μετανιώσει για κάτι που έκανε.
Σκοτάδι: μαύρο, σιωπή, ησυχία.
Υπνος: ξεκούραση και όνειρα.
Φόβοι: υπάρχουν για να μας προκαλούν να τους ξεπεράσουμε.
Χαρτοπόλεμος: απόκριες, χρώμα, χορός, χαρά.
Ωρα να…πιάσουμε την τσάπα!
Σχολείο: Εγώ το θυμάμαι με αγάπη. Έμαθα πολλά. Έπαιξα πολύ. Δέθηκα με φίλους. Πέρασα και δύσκολα αλλά και πολύ ωραία. Συμπλήρωσε ή και ενίσχυσε τις βάσεις που είχα από το σπίτι μου. Συστηματοποίησε και οργάνωσε την σκέψη και τη δράση μου.
Παιδιά: μικροί αγαπημένοι άνθρωποι
Παραμύθι: «Η μικρή συκιά του βράχου και το μαγικό δαχτυλίδι της νεράιδας.» Το πρώτο μου. Γραμμένο και εικονογραφημένο από εμένα. ‘Οπως καταλαβαίνετε είναι το πρώτο μου παιδί, το βρίσκω πανέμορφο και το αγαπώ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου